Warszawa, dnia 16 listopada 2015 r.

PTP 140/ZG/15

Szanowny Pan

Jerzy Kozdroń

Sekretarz Stanu

w Ministerstwie Sprawiedliwości

Szanowny Panie Ministrze,

Polskie Towarzystwo Psychologiczne przesyła swoje uwagi do projektu Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 listopada 2015 roku w sprawie badań lekarskich i psychologicznych kandydatów do objęcia urzędu asesora sędziego.

Przedłożony projekt powiela szereg błędnych merytorycznie rozwiązań w zakresie badań psychologicznych, które już występowały w dotychczasowych Rozporządzeniach dotyczących badań psychologicznych Ministra Sprawiedliwości. Wielokrotnie, konsultując kolejne akty prawne zwracaliśmy uwagę, iż część przepisów jest nieprecyzyjnie lub błędnie sformułowana..

1. W § 3 ust.2 sformułowano zakres badania psychologicznego, który zawiera nieprecyzyjne i błędne sformułowania. Psycholog nie określa cech osobowości badanego, a jedynie charakteryzuje osobowość wykorzystując przeprowadzone badania diagnostyczne. Funkcjonowanie poznawcze a także społeczne nie jest częścią osobowości. Każdy człowiek, o ile nie jest niepełnosprawny intelektualnie, ma zdolność podejmowania decyzji oraz zdolność oceniania sytuacji. Psychologowie nie wypracowali adekwatnych narzędzi diagnostycznych w omawianym zakresie, ani takich metod, by można było postawić pełną i odpowiedzialną diagnozę jak podejmowana może być decyzja na sali sądowej. Proponujemy następujące sformułowanie:

3.1. Badania psychologiczne kandydata obejmują zróżnicowane procedury: wywiad bezpośredni i obserwację, oraz zastosowanie testów psychologicznych spełniających warunki standaryzacji, obiektywizmu, normalizacji, rzetelności i trafności.

2. Na podstawie wyników badań, o których mowa w ust. 1, psycholog uprawniony diagnozuje osobowość, sprawność procesów poznawczych oraz kompetencje społeczne kandydata, i na tej podstawie orzeka o istnieniu lub braku ew. przeciwwskazań do pełnienia funkcji asesora przez kandydata.

1. § 5 ust. 1 zobowiązuje psycholog do wydania zaświadczenia „ o zdolności kandydata do pełnienia obowiązków asesora sądowego w zakresie predyspozycji i umiejętności psychologicznych...”

Dopiero dopracowanie merytoryczne zakresu badań psychologicznych pozwoli odpowiedzieć na pytanie, jakie predyspozycje psychologiczne powinien mieć asesor sądowy. Pojęcie zaś umiejętności psychologicznych jest całkowicie błędnie wprowadzone. Proponujemy, by w zaświadczeniu psycholog wskazywał na brak przeciwwskazań psychologicznych do objęcia urzędu asesora sądowego.

1. § 5 ust 2 odnosi się do zaświadczeń wydawanych badanemu przez psychologa. Określono, że kandydatowi wydaje się zaświadczenie wraz z wynikami badań. Badanie psychologiczne kończy się diagnozą wybranych obszarów, diagnoza ta jest wynikiem badania. Taki właśnie wynik badania powinien być przekazywany wraz z zaświadczeniem. Proponujemy taki zapis w tekście rozporządzenia, ponieważ żadnych materiałów źródłowych ( kwestionariusze, testy notatki z wywiadu i obserwacji) nie udostępnia się laikom. Materiały te są objęte tajemnicą zawodową zagwarantowaną w ustawie o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów ( Dz. U. z 2001 Nr 763 poz. 763 z póz. zm.) Znaczenie poszczególnych badań testowych może być interpretowane tylko w kontekście całości materiału diagnostycznego oraz teorii psychologicznej związanej z daną metodą. Jedynym wynikiem badania, który psycholog powinien przekazać badanemu jest całościowa opinia charakteryzujące jego funkcjonowanie w omawianych zakresach jest to uzasadnienie zaświadczenia o braku przeciwwskazań psychologicznych do podjęcia roli asesora sądowego. Proponujemy zapis:

5.1. Psycholog uprawniony ……, wydaje zaświadczenie o braku przeciwwskazań do pełnienia obowiązków asesora sądowego w zakresie funkcjonowania osobowościowego kandydata, oraz w zakresie jego sprawności poznawczej i kompetencji społecznych.

2. Zaświadczenie psychologiczne wraz z opisem przeprowadzonych badań wydaje się kandydatowi.

1. §8 wskazuje, iż psychologiem uprawnionym do wykonywania badań asesorów sądowych jest psycholog przeszkolony i przygotowany do badań osób starających się o pozwolenie na broń. Jest to całkowite nieporozumienie. Celem badań psychologicznych osoby starającej się o zezwolenie na posiadanie broni jest wyłącznie zapewnienie bezpieczeństwa jej i innych ludziom. Jest oczywiste, że psychologowie uprawnieni i przygotowani do takich badań nie uzyskują automatycznie kompetencji do badania asesorów sądowych zwłaszcza, przy tak nieokreślonym zakresie tych badań.

2. W projektowanym akcie prawnym nie przewidziano także żadnych opłat ani dla lekarzy ani dla psychologów. Psychologowie uprawnieni, a więc wpisani do rejestru komendanta wojewódzkiego Policji wykonują badania w gabinetach prywatnych i wszystkie akty prawne, zgodnie, z którymi je prowadza zawsze posiadają określone stawki wynagrodzenia. Czy brak w tym projekcie takiego przepisu jest celowy i można przyjąć, że wysokość opłaty za badanie jest taka sama jak przy badaniach osób starających się o zezwolenie na broń? Informacja taka jest konieczna tak dla kandydatów na asesorów sądowych jak i dla psychologów.

3. W omawianym projekcie rozporządzenia nie zawarto w ogóle procedury odwoławczej. Czy oznacza to, że zaświadczenie, mające jednak formę orzeczniczą, nie ma żadnej mocy prawnej, ponieważ badany, który uzyska negatywny wynik nie ma możliwości odwołania się i przeprowadzenia ponownego badania?

Szanowny Panie Ministrze,

Przekazując te uwagi wyrażam głębokie zaniepokojenie faktem, że mimo protestów i uwag Polskiego Towarzystwa Psychologicznego od 13 lat obowiązywał dalece niedopracowany akt wykonawczy, dotychczas dotyczył badań kandydatów do objęcia urzędu sędziego.. Obecnie przedłożony projekt zawiera w sobie te wszystkie błędne rozwiązania, na które zwracaliśmy uwagę poprzednio. Szkodliwe zapisy Rozporządzenia uniemożliwiają postawienie diagnozy psychologicznej w sposób odpowiedzialny i jednocześnie narażają kandydatów na asesorów na niepotrzebny stres związany z badaniem, którego wartość diagnostyczna jest niewiadoma, a często wątpliwa ze względu na brak merytorycznych kryteriów.

Ponawiam gotowość merytorycznej współpracy Towarzystwa przy określeniu celu badania psychologicznego kandydatów do urzędu asesora sądowego (określenie zakresu badania) oraz wskazania koniecznych umiejętności i kompetencji diagnosty.

z wyrazami szacunku

dr Małgorzata Toeplitz-Winiewska

Przewodnicząca

Polskiego Towarzystwa Psychologicznego